३.३५
ततः प्रजानां चिरमात्मना धृतां नितान्तगुर्वीं लघयिष्यता धुरम् ।
निसर्गसंस्कारविनीत इत्यसौ नृपेण चक्रे युवराजशब्दभाक् ॥
सञ्जीविनीटीका (मल्लिनाथः) तत इति॥ तत आत्मना चिरं धृतां नितान्तगुर्वीम्। वोतो गुणवचनात् (अष्टाध्यायी ४.१.४४ ) इति ङीष्। प्रजानां धुरं पालनप्रयासं लघयिष्यता लघुं करिष्यता। तत्करोति तदाचष्टे(ग.२०४) इति लघुशब्दाण्णिच्। ततो लृटः सद्वा (अष्टाध्यायी ३.३.१८ ) इति शतृप्रत्ययः। नृपेण दिलीपेन। असौ रघुर्निसर्गेण स्वभावेन संस्कारेण शास्त्त्राभ्यासजनितवासनया च विनीतो नम्र इति हेतोः। युवराज इति शब्दं भजतीति तथोक्तः। भजो ण्विः (अष्टाध्यायी ३.२.६२ ) इति ण्विप्रत्ययः। चक्रे कृतः। द्विविधो विनयः स्वाभाविकः कृत्रिमश्च इति कौटिल्यः। तदुभयसंपन्नत्वात्पुत्रं युवराजं चकारेत्यर्थः। अत्र कामन्दकः-विनीयोपग्रहान्भूत्यै कुर्वीत नृपतिः सुतान्। अविनीतकुमारं हि कुलमाशु विशीर्यते ॥ विनीतमौरसं पुत्रं यौवराज्येऽभिषेचयेत्॥ इति ॥
छन्दः वंशस्थम् [१२: जतजर]
छन्दोविश्लेषणम्
१२३४५६७८९१०१११२
त तःप्र जा नांचिर मात्म नाधृ तां
नि तान्त गु र्वींलघ यिष्य ताधु रम्
नि सर्ग सं स्कारवि नीत इत्य सौ
नृ पेण च क्रेयुव राज शब्द भाक्
जतजर
Please update Chrome!

Your chrome browser is running an old version, due to which SanskritSahitya.org is unable to load properly.

Please update your Chrome browser and then reinstall the app by visiting the website on Chrome.