१.३९
मनोभिरामाः श्रृण्वन्तौ रथनेमिस्वनोन्मुखैः ।
षड्जसंवादिनीः केका द्विधा भिन्नाः शिखण्डिभिः ॥
सञ्जीविनीटीका (मल्लिनाथः) मनोभिरामा इति॥ रथनेमिस्वनोन्मुखैः। मेघध्वनिशङ्कयोन्नमितमुखैरित्यर्थः। शिखण्डिभिर्मयूरैर्द्विधा भिन्नाः। शुद्धविकृतभेदेनाविष्कृतावस्थायांच्युताच्युतभेदेन वा षड्जो द्विविधः। तत्सादृश्यात्केका अपि द्विधा भिन्ना इत्युच्यते। अत एवाह-षड्जसंवादिनीरिति। षड्भ्यः स्थानेभ्यो जातः षड्जः। तदुक्तम्-नासाकण्ठमुरस्तालुजिह्वादन्तांश्च संस्पृशन् । षड्भ्यः संजायते यस्मात्तस्मात्षङ्ज्र इति स्मृतः ॥ स च तन्त्रीकण्ठजन्मा स्वरविशेषः। निषादर्पभागान्धारषड्जमध्यमधैवताः। पञ्चमश्चेत्यमी सप्त तन्त्रीकण्ठोत्थिताः स्वराः॥ इत्यमरः (अमरकोशः २.५.३३ ) । षड्जेनसंवादिनीः सदृशीः। तदुक्तं मातङ्गेन-षड्जं मयूरो वदति इति। मनोभिरामा मनसः प्रियाः। के मूर्ध्नि कायन्ति ध्वनन्तीति केका मयूरवाण्यः। केका वाणी मयूरस्य इत्यमरः (अमरकोशः २.५.३३ ) । ताः केकाः शृण्वन्तौ। इति श्लोकार्थः॥
छन्दः अनुष्टुप् [८]
छन्दोविश्लेषणम्
१२३४५६७८
म नोभि रा माः श्रृ ण्व न्तौ
रथ ने मिस्व नोन्मु खैः
षड्ज सं वादि नीः के का
द्वि धा भि न्नाःशि खण्डि भिः
Please update Chrome!

Your chrome browser is running an old version, due to which SanskritSahitya.org is unable to load properly.

Please update your Chrome browser and then reinstall the app by visiting the website on Chrome.